Nieuwe publicatie: Vakbonden in het poldermodel niet succesvoller dan in andere systemen van arbeidsverhoudingen

27-09-2021

Het Nederlandse stelsel van collectieve arbeidsverhoudingen, beter bekend als het poldermodel, is in het verleden bejubeld vanwege zijn goede economische en sociale prestaties. Maar het is ook verguisd vanwege de stroperige besluitvorming en halfslachtige compromissen. In een nieuwe publicatie onderzoeken we het effect van verschillende systemen van arbeidsverhoudingen op de realisatie van de doelen van vakbonden.

Het Nederlandse stelsel van collectieve arbeidsverhoudingen, beter bekend als het poldermodel, is in het verleden bejubeld vanwege zijn goede economische en sociale prestaties. Maar het is ook verguisd vanwege de stroperige besluitvorming en halfslachtige compromissen. Er is echter nauwelijks onderzoek gedaan naar de prestaties van het poldermodel in vergelijking met andere systemen van collectieve arbeidsverhoudingen. In een onderzoek voor het Wetenschappelijk Bureau voor de Vakbeweging hebben Eva Mommers en Paul de Beer getracht die prestaties in kaart te brengen met behulp van een statistische vergelijking van de prestaties van 21 Europese landen over een periode van 29 jaar (1990-2018). Deze landen kunnen we indelen in vijf groepen. Nederland vormt samen met Oostenrijk en Spanje een groep landen die we aanduiden als het meerdere-niveaus-systeem. In deze landen is er sprake van een sociale dialoog op centraal, bedrijfstak- en ondernemingsniveau. 

We hebben onderzocht of de vijf groepen van landen verschillen in hun prestaties ten aanzien van werkgelegenheid, inkomen en ongelijkheid in de periode 1990-2018. Er is geen systeem van collectieve arbeidsverhoudingen dat in alle drie domeinen het beste presteerde. Het systeem waartoe ook het Nederlandse poldermodel behoort, scoort het beste op de jaarlijkse werkgelegenheidsgroei en op de relatieve hoogte van de pensioenen. Maar het scoort relatief slecht op het aandeel vaste contracten, de kloof tussen hoge en lage lonen en het loonverschil tussen mannen en vrouwen. 

In welk systeem van arbeidsverhoudingen een vakbond het beste kan opereren, hangt dus af van de vraag aan welke doelen men het zwaarste tilt. De vakbonden in het Nederlandse poldermodel slagen er in algemene zin niet beter in hun doelen te realiseren dan de vakbonden in andere systemen. Vanuit dit perspectief is er dan ook niet zoveel reden om aan continuering van het poldermodel een grote prioriteit te geven.

Klik hier voor de publicatie.